خواص فیزیکی سنگ
شناخت ویژگیهای فیزیکی سنگها شامل ویژگیهای مربوط به وزن حجم، سختی، ساخت، قابلیت رسانایی آب و گاز و قابلیت رسانایی گرما و الکتریسیته و مغناطیس و غیره است. وزن مخصوص، تخلخل و سایشپذیری از خواص فیزیکی است که در سنگهای ساختمانی مورد توجه است.
وزن مخصوص: عبارت است از نسبت وزن حجم معینی از فاز جامد سنگ(کانیهای آن) به وزن همان حجم از آب مقطر، وزن مخصوص بخش جامد سنگ را میتوان براساس وزن مخصوص کانیهای تشکیلدهنده آن با در نظر گرفتن درصد آنها به دست آورد.
وزن مخصوص یک کانی بستگی به ترکیب و ساختمان شیمیایی آن دارد، معمولاً هرچه شماره اتمهای سنگین یک کانی بیشتر باشد شعاع اتمی آنها کوچکتر میگردد و تراکم آنها در شبکه تبلور بیشتر شده و در نتیجه وزن مخصوص آن کانی بیشتر است.
تخلخل: سنگها همیشه متراکم نیستد، بعضی از آنها حاوی منافذ به هم پیوسته و حفرههای مجزا و شکاف هستند. وجود این حفرهها اهمیت زیادی در خواص مکانیکی سنگ دارد و به طور کلی هرچه تخلخل بیشتر باشد مقاومت مکانیکی آن کمتر است. اگر شکافها یا حفرهها شبکه مرتبطی را تشکیل دهند در این صورت هرچه حفرهها زیادتر باشد نفوذپذیری سنگ بیشتر است، اما اگر حفرهها مجزا باشند نمیتوانند نمایانگر میزان نفوذپذیری سنگ باشد. حفرهها ممکن است اولیه یا ثانویه باشند. حفرههای اولیه در زمان تشکیل سنگ پدید آمدهاند درحالیکه حفرههای ثانویه در نتیجه فرآیندهایی چون دگرگونی، انحلال بعضی از کانیها، تبلور مجدد کانیها، هوازدگی و غیره به وجود میآیند. شکل حفرهها معمولاً کانالی شکل، شکاف مانند، کروی و دندانهای است. تخلخل عبارت است از نسبت حجم فضای حفرههای سنگ به حجم کل سنگ. درصورتی که نسبت حجم حفرههای به حجم بخش جامد آن در نظر گرفته شود این نسبت درصد پوکی نامیده میشود. تخلخل یک سنگ بستگی به شکل و اندازه دانههایی دارد که آن را تشکیل میدهند و نیز مربوط به میزان تنوع دانهها، سمیانی شدن آنها و نوع تجمع کانیها است. اگر سنگ از دانههای کروی با اندازههای متفاوت تشکیل شده باشد حداقل تخلخل را خواهد داشت و اگر دانهها زاویهدار و بیشکل باشند تخلخل زیادتر است.
لایهبندی، تورق: غالباً در سنگها امتداد و سطوحی یافت میشود که در آنها نیروی چسبندگی و اتصال دانهها نسبت به امتدادهای دیگر کمتر و یا به حداقل رسیده است. این سطوح در سنگهای رسوبی منطبق بر صفحات لایهها قرار دارد. علاوه بر سطوح لایهبندی در سنگها، سطوح دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد که سطوح تورق نامیده میشود و معمولاً در امتداد سطوح رسوبگذاری نیست. اکثر لایههای ذغالی دارای چنین سطوحی هستند.
سختی: سختی مشخصکننده میزان نرمی و یا سختی جسم در برابر کشیده شدن یا برخورد جسم دیگر بر آن است. اگر مقاومت سنگ در برابر خراش حاصل از جحم دیگر مورد نظر باشد سختی استاتیکی نامیده میشود درحالی که سختی سنگ در برابر ضربه در نظر گرفته شود سختی دینامیکی نامیده میشود. این دو سختی با یکدیگر مساوی نیستند. سختی یک سنگ میانگین سختی کانیهای تشکیلدهنده آن است. سادهترین روش سنجش سختی کانیهای گوناگون، تعیین خراش پذیری آنها با کانی سختتر است.
سفتی: سفتی سنگ، مقاومت سنگ را در برابر نیروهای جداکننده اجزای آن نشان میدهد و نسبت * کانی کوراتز در کوهی، سرپانیتن سنگ پادزهر، اولیوین شاه مقصود، اپال سنگ آتش زنه و اسپنیل لعل نیز نامیده میشوند.بهترین نوع کوراندم، یاقوت است که از سنگهای قیمتی است.
به سفتی سنگ آهک سنجیده میشود. به عنوان مثال اگر سفتی سنگ آهک واحد باشد سفتی ماسه سنگ ۱/.۱ و کوارتزیت ۹/۱ است. ویژگی سفتی سنگها میتواند بر محصولات حفاری و انفجار، راندمان ماشینهای استخراج و غیره تأثیر داشته باشد.
ضریب شکنندگی: نشاندهنده مشخصات شکنندگی سنگها است. یکی از روشهای محاسبه این ضریب، تعیین نسبت کار لازم برای ایجاد تغییر شکل در منطقه الاستیک به انرژی کلی لازم برای شکستن نمونه سنگ است.
سایندگی: قدرت سایندگی سنگ، در ارتباط با تأثیر سنگ بر وسایل حفاری، تعریف میشود.
قابلیت خردشوندگی: خردشوندگی سنگ پارامتری ترکیبی از خواص گوناگون مکانیکی آن مانند الاستیسته، پلاستیسینه و مقاومت است و به نحوی مرتبط با انرژی مصرف شده در خرد شدن سنگ تحت اثر یک بار دینامیک است. از طرفی خردشوندگی سنگها بستگی به تردی و پودرشوندگی آنها دارد. بنابراین هرچه سنگ تردتر باشد با سهولت بیشتری خرد و نرم میشود.
تاریخ:1398/06/27تعداد بازدید:1652منبع: